Xoranın klinik əlamətləri müxtəlif ola bilər. Bəzi insanlarda heç bir simptom vermədən “səssiz” xora inkişaf edir, yalnız qanazlığı (anemiya) və ya başqa bir ağırlaşma ortaya çıxanda müəyyən olunur. Lakin çox hallarda xora özünü bir sıra narahatedici əlamətlərlə büruzə verir. Aşağıda xora üçün xarakterik simptomları sadalayır və hansı hallarda təcili həkimə müraciət edilməli olduğunu vurğulayırıq.
Ən çox rastlanan əlamətlər:
-
Mədə nahiyəsində ağrı (epiqarastral ağrı): Xoranın klassik və ən tipik əlaməti qarının yuxarı mərkəz hissəsində (göbək ilə döş sümüyü arasındakı bölgədə) hiss olunan küt, sızıldayan və ya yandırıcı xarakterli ağrıdır. Bu ağrı adətən daim olmur – periodik xarakter daşıyır, yəni gəlib gedə bilər. Xüsusilə duodenum xorası zamanı ağrı çox vaxt yeməkdən 2-3 saat sonra, mədə boşalanda başlayır, gecə insanı yuxudan oyandıra bilər. Bir şey yeyəndə və ya antasid (turşu neytrallaşdırıcı) dərman qəbul edəndə bu ağrı keçici olaraq yüngülləşə bilər. Mədə xorasında isə əksinə, qida qəbulundan qısa müddət sonra ağrı arta bilər. Bəzi xəstələr “qazma, gəmirici bir ağrı” təsvir edirlər. Ağrı tutmaları bir neçə dəqiqədən bir neçə saata qədər davam edə bilər. Xora ağrısı mövsümü xarakter də göstərə bilər – məsələn, bahar və payız aylarında daha çox şiddətlənə bilər.
-
Həzmsizlik və köp: Xora xəstələri tez-tez yemək yedikdən sonra ağırlıq, dolğunluq hissindən şikayət edirlər. Az miqdarda qida qəbul etsələr belə, özlərini sanki çox yemiş kimi hiss edirlər. Mədədə köp, gərginlik yaranır. Bu, xoranın həzm prosesinə təsiri ilə əlaqədardır. “Dispepsiya” adlanan bu kompleks əlamətlər yanğı hissi, gəyirmə, turş dad gəlməsi kimi şikayətləri də əhatə edir. İnsan yeməkdən sonra uzun müddət toxluq hiss edə bilər və narahatlıq duyur.
-
Ürəkbulanma və qusma: Mədə xorası olan bəzi insanlarda iştahasızlıq, ürəkbulanma hissi ola bilər. Bəzən səhərlər ac qarına mədə bulanması baş verir. Nadir hallarda, xüsusən də ağrı çox şiddətli olanda və ya mədə çıxacağında tıxanıqlıq yaranıbsa, qusma müşahidə edilə bilər. Xoraya bağlı qusma bəzən ağrını yüngülləşdirə bilir (xüsusilə mədə çıxışında daralma varsa, qusduqdan sonra bir müddət rahatlama hiss olunur). Lakin davamlı ürəkbulanma-qusma yaxşı əlamət deyil və həkim müayinəsini tələb edir.
-
İştahanın azalması, arıqlama: Xora xəstəliyi olan kəslərdə iştahanın aşağı düşməsi müşahidə edilə bilər. Yemək yemək qorxusu (çünki qidadan sonra ağrı ola bilər) insanı az yeməyə vadar edir və nəticədə çəki itirə bilər. Xüsusən uzun müddətli, xroniki xoraları olan xəstələrdə yavaş-yavaş arıqlama baş verə bilər. Amma bəzən onikibarmaq bağırsaq xorasında əksinə, xəstələr ağrılarını yatırmaq üçün tez-tez qida qəbul etdiklərindən normadan artıq yeməyə başlayır və çəkiləri stabil qalır.
-
Gəyirmə və turş dad: Mədə turşusunun miqdarının artmasına bağlı olaraq xəstələrdə tez-tez gəyirmə olur. Gəyirmə zamanı ağıza acı və ya turş dad gələ bilər. Bu, xüsusən də eyni zamanda reflyuks problemi olan xora xəstələrində rast gəlinir. Bəzi hallarda, xüsusilə gecələr xəstənin boğazına turş maye gəlib qıcqırma (yanma) hissi yarada bilər.
Diqqət edilməli təhlükəli əlamətlər: Aşağıdakı simptomlar xoranın ağırlaşdığına və ya ciddiləşdiyinə işarə edə bilər. Bu əlamətlər ortaya çıxarsa, dərhal həkimə müraciət etmək vacibdir:
-
Qanlı qusuntu və ya qan qarışıq qusma: Əgər qusuntu kütləsində təzə qırmızı qan görünürsə, yaxud qusuntu “qəhvə üyüdüyü” şəklində tünd qəhvəyi-qara rəngli mayedirsə, bu mədədə qanaxma olduğuna işarədir. “Qəhvə üyüdüyü” görünüşü qan mədədə turşu ilə qarışıb qismən həzm olunanda yaranır. Belə bir hal çox təhlükəlidir və təcili tibbi yardım tələb edir.
-
Nəcisin qaralması (melena): Mədə və ya onikibarmaq bağırsaq xoralarının qanaxması zamanı qan bağırsaqlara keçib həzm oluna bilər və nəcisin rəngini qaraya çevrir. Melena adlanan qatrana bənzər, yapışqan konsistensiyalı, kəskin qoxulu qara nəcis ciddi qan itirmə əlamətidir. Belə bir əlamət gördükdə dərhal həkimə getmək lazımdır.
-
Başgicəllənmə, zəiflik, bayılma: Kəskin qanaxma nəticəsində orqanizmdə qanın həcmi azala bilər (hipovolemik şok). Bu zaman xəstədə qəfil başgicəllənmə, gözün qaralması, soyuq tər, ürəkdöyünmə yaranır və hətta huşunu itirə bilər. Belə hallar təcili tibbi müdaxilə tələb edir.
-
Şiddətli, xəncərvari qarın ağrısı: Əgər mədə nahiyəsində ani başlayan, çox kəskin, xəncər batır kimi bir ağrı yaranıbsa və bu ağrı sakit duranda belə keçmirsə, bu, xoranın deşilməsi (perforasiya) əlaməti ola bilər. Perforasiya zamanı ağrı bəzən kürəyə və çiyinlərə də vura bilir. Xəstə hərəkət etdikcə ağrı artır, qarın taxta kimi bərkiyir. Bu vəziyyət çox ağırdır və təcili cərrahi yardım tələb edir.
-
Müəyyən olunmamış zəiflik və qanazlığı: Uzun müddət xroniki, gizli qanaxan xoraları olan insanlarda tədricən dəmir çatışmazlığı anemiyası inkişaf edə bilər. Xəstə solğunluq, xroniki yorğunluq, təngnəfəslik kimi əlamətlərlə qarşılaşa bilər. Belə qeyri-spesifik əlamətlər də diqqətdən qaçmamalı və onların səbəbi araşdırılmalıdır.
Yuxarıdakı təhlükəli əlamətlərdən hər hansı biri müşahidə olunarsa, vaxt itirmədən həkimə müraciət edilməlidir. Ümumilikdə isə, əgər mədə ağrılarınız müntəzəm xarakter alıbsa, bir müddət antasid və ya turşu bloklayıcı dərmanlarla keçib sonra yenidən qayıdırsa, bu da həkimə getmək üçün bir işarə olmalıdır. Unutmaq olmaz ki, xora müalicə olunmazsa, ağır fəsadlara gətirib çıxarır. Erkən diaqnostika və doğru müalicə isə əksər hallarda xəstəliyi tam nəzarət altına almağa imkan verir.
